Są takie miejsca, które intrygują już samą nazwą – Wieża Wariatów, czyli Narrenturm, z pewnością do nich należy. To jedno z najbardziej nietypowych muzeów w Wiedniu, które przyciąga nie tylko fascynującą wystawą anatomiczno-patologiczną, ale również swoją niezwykłą historią i architekturą. Jeśli szukasz czegoś, co pozwoli Ci spojrzeć na medycynę i historię z zupełnie innej perspektywy, to miejsce jest właśnie dla Ciebie.

Długo zastanawiałam się, czy i kiedy się tam wybrać. Zawsze było coś pilniejszego albo brakowało czasu, ale w końcu dotarłam. Wrażenia były niesamowite, choć nieco przytłumione przez trwający remont. Dlatego postanowiłam, że odwiedzenie Wieży Wariatów w jej pełnej świetności będzie koniecznością – sam budynek kryje w sobie tyle historii, że warto zobaczyć go w całej okazałości.

Trochę o przeszłości

W drugiej połowie XVIII wieku cesarz-reformator, Józef II, wydał zarządzenie o budowie oddziału dla osób psychicznie chorych, inspirowany wizytą we Francji u swojej siostry, Marii Antoniny, gdzie zetknął się z nowoczesnymi jak na tamte czasy ideami opieki nad osobami chorymi. Już rok później budowla o kształcie cylindra była gotowa. Po jedenastu latach dobudowano mur okalający budynek, który chronił pacjentów przed ciekawskimi spojrzeniami z zewnątrz i tworzył zamknięty ogród.

Wieża składała się z pięciu pięter, a każda z 139 cel miała zaledwie 13 metrów kwadratowych powierzchni. Pomieszczenia te były wyposażone w niewielkie okienka, przypominające szczeliny. Mówi się, że sam cesarz brał czynny udział w projektowaniu budowli, co mogło wynikać z jego zainteresowania alchemią i numerologią.

Spokojni pacjenci mogli swobodnie poruszać się po korytarzach przed swoimi celami, gdyż droga ewakuacyjna prowadziła przez pokoje strażników i schody prowadzące na zewnątrz budynku.

Problemy techniczne i życie codzienne

Innowacyjny system ogrzewania szybko pokazał swoje wady. Cztery piece dostarczały ciepłe powietrze do cel za pomocą rur, jednak wraz z nim przedostawały się także spaliny.

Każda cela była wyposażona w toaletę, a odchody były odprowadzane rurami do piwnicy, skąd trafiały bezpośrednio do rzeki Alserbach. Brak bieżącej wody powodował jednak nieprzyjemne zapachy, co zmusiło administrację do zasypania klozetów i wprowadzenia nocników, które regularnie opróżniano.

Dopiero w 1817 roku mianowano pierwszego ordynatora. Wcześniej pacjentów odwiedzało jedynie kilku młodych lekarzy z AKH. Metody leczenia obejmowały m.in. dietę, upuszczanie krwi, środki przeczyszczające oraz zimne prysznice.

Zamknięcie oddziału i nowe funkcje

Oddział funkcjonował do 1870 roku, po czym pacjentów przeniesiono do nowego szpitala w Dolnej Austrii. Budynek został ponownie wykorzystany dopiero w 1920 roku jako mieszkania służbowe dla lekarzy i pielęgniarek.

Od 1971 roku w wieży gromadzone są eksponaty medyczne, tworząc jedno z najbardziej nietypowych muzeów w Wiedniu. Wśród eksponatów znajdują się ludzkie szkielety, wycinki organów przechowywane w formalinie oraz modele chorób skóry i wenerycznych wykonane z wosku. Jedna z sal prezentuje wnętrze apteki z 1820 roku.

Zwiedzanie

Po remoncie w 2020 roku Narrenturm oferuje kilka wystaw oraz różnorodne oprowadzania tematyczne.

Podczas mojej wizyty, gdy muzeum było jeszcze w trakcie prac remontowych, miejsce to już wtedy wywarło na mnie ogromne wrażenie.

Przewodniczka w interesujący sposób opowiadała o medycznym kontekście tego miejsca, omawiając zarówno choroby, które udało się wyeliminować, jak i te, które nadal stanowią zagrożenie, takie jak gruźlica. Dowiedzieliśmy się, że w przeszłości lekarze próbowali leczyć gruźlicę, wstrzykując do płuc ołów lub wosk, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się bakterii. Niestety, ołów jako metal ciężki powodował szybsze zatrucie pacjentów niż sama choroba, a wosk w temperaturze ciała rozpuszczał się i był wykrztuszany.

Obecnie, po zakończeniu remontu, Narrenturm zaprasza do odkrywania pełni swoich zbiorów i historii.

Zachęcam do odwiedzenia tego unikalnego miejsca, które stanowi ważny element wiedeńskiego dziedzictwa medycznego i architektonicznego.

Na filmie jest pokazana jeszcze stara wystawa dotycząca urazów spowodowanych prądem:

Zwiedzanie z przewodnikiem (niestety nie w języku polskim):

1. Oprowadzanie po kolekcji głównej
   • Prezentacja wybranych eksponatów dotyczących chorób takich jak gruźlica, syfilis czy rybia łuska.
   • Omówienie historycznych metod leczenia oraz realistycznych modeli chorób, np. raka piersi.
   • Czas trwania: 45 minut
   • Terminy:
     • Środa – Piątek: 11:00, 13:00, 15:00
     • Sobota: 11:00, 14:00, 15:00
   • Rezerwacja: Zalecana wcześniejsza rezerwacja.

Te oprowadzania odbywają się tylko po wcześniejszej rezerwacji, czas trwania to ok 60 minut.

1. Oprowadzanie po kampusie
   • Historia Narrenturm jako pierwszego zakładu psychiatrycznego oraz dawnego Szpitala Ogólnego w Wiedniu.
   • Spacer po kampusie uniwersyteckim z omówieniem osiągnięć medycyny zakończony zwiedzaniem Narrenturm.
2. Ciało pod napięciem
   • Analiza urazów spowodowanych prądem elektrycznym, w tym porażenia piorunem i wypadki przy pracy.
3. Wieża cesarza – historia wiedeńskiego Narrenturm
   • Skupienie na historii, architekturze i renowacji budynku w tym zwiedzanie wyższych pięter wieży.
4. Poczęcie, ciąża i poród
   • Omówienie anatomii żeńskich narządów płciowych, cyklu menstruacyjnego, zapłodnienia i rozwoju embrionalnego.
   • Prezentacja przebiegu porodu naturalnego i cesarskiego cięcia oraz skutków nieprofesjonalnej aborcji.
5. Sztuka moulage – uwiecznione obrazy chorób
   • Prezentacja jednej z największych w Europie kolekcji moulage, realistycznych modeli chorób skórnych.
   • Omówienie historii i technik tworzenia moulage.

Dla fascynatów nietypowych rozrywek, osób o mocnych nerwach lub nie brzydzących się ludzkim ciałem i jego szczątkami jest to miejsce wielce interesujące. Nietypowa wystawa nie nudzi. Obok Josefinum i Muzeum Kryminalnego jedna z najciekawszych ekspozycji w Wiedniu.

Informacje praktyczne

Poniżej znajdują się aktualne informacje praktyczne dotyczące zwiedzania (aktualizacja styczeń 2025):

Adres: Uni Campus, Spitalgasse 2, 1090 Wiedeń

Ceny biletów:

• Dorośli: 8 €
• Bilet ulgowy: 6 €
• Zwiedzający poniżej 19 lat: wstęp wolny
• Dodatkowo, za 4 € można uczestniczyć w 45-minutowym oprowadzaniu z przewodnikiem.

Godziny otwarcia:

• Środa: 10:00 – 18:00
• Czwartek: 10:00 – 15:00
• Piątek: 10:00 – 15:00
• Sobota: 12:00 – 18:00
• Niedziela i poniedziałek: nieczynne
• Zamknięte w święta państwowe.

Dodatkowe informacje:

• Główne wejście jest bez schodów, co ułatwia dostęp osobom z niepełnosprawnościami.
• Dozwolone są psy przewodniki.
• Dostępne są toalety przystosowane dla osób niepełnosprawnych.

Proszę pamiętać, że informacje te mogą ulec zmianie. Zaleca się sprawdzenie aktualnych danych na oficjalnej stronie muzeum przed planowaną wizytą.