Scharfes S, czy jak kto woli Eszett, taka fikuśna literka występująca głównie w języku niemieckim doczekała się swoich pięci minut. Po dwudziestu jeden latach debat językowa komisja w końcu postanowiła, że ß doczeka się dużej wersji – ẞ.
Ciekawostki o Eszett
1. Tak na prawdę nie ma słowa na ß , chyba, że mówimy o „ß”-Schreibung, które oznacza „zasadę pisania ß”, ale nie jest tak na prawdę właściwym słowem. Więc po co wielkie ß? Przede wszystkim z myślą o wersalikach, czyli słowach pisanych tylko dużymi literami, na przykład:
androl [CC BY-SA 2.5], via Wikimedia Commons
2. Duże ß może nazywać się też (mam nadzieję, że językoznawcy nie złapią się za głowę, bo będę próbowała wyjaśnić skąd te nazwy się wzięły):
- großes scharfes S (duże ostre s), wynika z różnicy wymowy zwykłego s i ß, mocno uogólniając: s czytamy jak polskie z, a ß jak polskie s.
- versales ß (wersalikowe ß), wersaliki, czyli czcionki dużej litery alfabetu.
- ß-Majuskel – w typografii Majuskel to w języku niemieckim (majuskuła w polskim) fachowa nazwa na dużą literę.
- großes SZ, großes Eszett, tu jest więcej do wyjaśniania, ale nikt tego by nie czytał (mi też za bardzo nie chciało się wnikać, ale przebrnęłam), więc krótko: ß powstało ze zlania się dwóch liter (ligatura) długiego s (nazwa od wyglądu, a nie brzmienia) i [ʒ] (posłuchaj jak to brzmi), stąd Eszett w wymowie i ß w piśmie.
By Szczecinolog (Own work) [GFDL or CC BY-SA 4.0-3.0-2.5-2.0-1.0], via Wikimedia Commons
3. ß nie używa się w Lichtenstainie i Szwajcarii. Tam zastępuje się je ss.
4. Dziś ß jest zarezerwowana dla języka niemieckiego, ale jeszcze trzy wieki temu pojawiała się w innych językach np. włoskim czy francuskim, a nawet polskim.
Ale o co tyle szumu?
Czytając na temat Eszett doszłam do wniosku, że to problem nie tylko czysto naukowy. Brak formalizacji tej litery, wcześniej małej, a teraz dużej powoduje praktyczne kłopoty. Przez złą ręczną pisownię raptem pan Groß stawał się Grohzem, a to przecież zupełnie inna osoba. Pojawiał się też problem jak to pogodzić, gdy druk składano z pojedynczych liter. Wtedy zbliżano do siebie f i s, lub ß przypominało zrośnięte fs, ewentualnie f[ʒ].
By Mysid [Public domain], via Wikimedia Commons
Wreszcie współczesne wersaliki. Zasady ich zapisu zmieniły się na przestrzeni ostatnich stu lat. W 1901 zasady pisowni zastąpiły ẞ literami SZ i tak Prusy Preußen stały się PREUSZEN. Z czasem coraz rzadziej pisano to w ten sposób na rzecz SS. Przed reformą pisowni w 1996 roku zapis SZ możliwy był tylko wtedy, gdy SS wprowadzał niezrozumienie np. Masse w wersji wersalikowej to MASSE, ale Maße to MASZE. Od dziś to po prostu MAẞE. Szczególnie niebezpieczne jest zamienianie tej litery w nazwach własnych. Nazwisko WEISS mogło by być równe Weiß albo Weiss, a LISZT to Lißt albo Liszt. Zmiana takiego szczegółu oznacza niestety zupełnie inne nazwisko. Prawnie niezwykle niekorzystna sytuacja.
Czy teraz jest jasne dlaczego tyle szumu o ẞ?
Related posts
Polecane posty

Najnowsze wpisy
Dürnstein doczekał się swojego miejsca na moim blogu. Długo to trwało choć to jedno z ważniejszych miejsc, jakie mo… https://t.co/qJAHLP8u2Q
FollowKochani, odpowiedzcie o swojej miłości. Tak bardzo lubię słuchać historii o początkach! Ja przyznaje, jestem nadal… https://t.co/KgWbFPZzng
FollowNasila się fala świerzbu w #Wiede ń. Co 7 lat zwiększa się liczba chorych. Znowu nadszedł ten czas.
FollowCzęsto czytam na forach pytania co wziąć ze sobą na porodówkę. Cieszę się, bi nic nie musiałam brać. Szpital ma na… https://t.co/rAQc4z3egB
FollowBad Traunstein. Rozmawialiśmy o tym miejscu w tygodniu i mój mąż zainspirowany filmem z YT postanowił mi pokazać tę… https://t.co/0xsTxj5Kdj
Follow